Jednocześnie długoletnia obserwacja osób z BPD wykazała, że u 85% z tych, u których rozpoznawano PTSD, wycofały się objawy zespołu stresu pourazowego 11. Złożony zespół stresu pourazowego (CPTSD) Trauma jest jednym z podstawowych kryteriów diagnostycznych służących do rozpoznawania CPTSD.
Zespół stresu pourazowego to stan zaburzenia psychicznego, który powstaje w następstwie silnych czynników stresogennych, najczęściej traumatycznej sytuacji. Może wystąpić na skutek przeżycia lub bycia świadkiem wydarzeń takich jak wojna, pożar, sytuacje związane z przemocą fizyczną i seksualną. Objawia się stanami lękowymi, depresją oraz otępieniem. W leczeniu stosuje się psychoterapię poznawczo-behawioralną, a gdy nie przynosi ona ukojenia, wprowadza się farmakoterapię. Spis treści: PTSD - objawy Zespół stresu pourazowego - jak długo trwa? Zespół stresu pourazowego - leczenie PTSD - objawy Zespół stresu pourazowego (ang. post-traumatic stress disorder, w skrócie PTSD), jest zaburzeniem psychicznym zaliczanym do grupy zaburzeń lękowych, powstającym w wyniku czynników stresogennych. Według klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania ICD-10 jest jedną z reakcji występujących w następstwie traumatycznego wydarzenia. Są to traumatyczne przeżycia, przede wszystkim związane ze stanem zagrożenia życia własnego lub kogoś bliskiego, narażeniem fizycznej albo psychicznej integralności (np. w czasie katastrof naturalnych, walk wojennych, ataków terrorystycznych, pożarów, przemocy seksualnej i fizycznej). Najczęściej są to sytuacje, których nie da się przewidzieć i nie można się na nie odpowiednio przygotować. Szacunkowo zakłada się, że PTSD może dotyczyć aż 6 procent światowej populacji. Zespół stresu pourazowego zwykle dotyka ofiar gwałtów, żołnierzy, uczestniczących w operacjach wojskowych. Wśród osób, które mogą doświadczyć takich trudności, są nie tylko bezpośrednie ofiary wydarzenia, ale także jego świadkowie. Prawdopodobieństwo wystąpienia schorzenia jest tym większe, im bardziej stresogenne było zdarzenie. U osób narażonych na traumatyczne sytuacje, mimo wcześniejszego przygotowania do radzenia sobie w momentach trudnych, może wystąpić zaburzenie stresu pourazowego jako reakcja na przeżytą traumę. Biorąc pod uwagę czas wystąpienia i trwania reakcji na doświadczone wydarzenie traumatyczne, można wyróżnić ostrą reakcję na stres (w klasyfikacji ICD-10 ang. acute stress reaction, ASR) oraz zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD). Ze względu na fakt, że przebieg zespołu stresu pourazowego jest zdeterminowany przez wiele czynników (np. od usposobienia charakterologicznego osoby zmagającej się z tym zaburzeniem lękowym.), jego objawy mogą się nasilać lub osłabiać z czasem. Z reguły po wdrożeniu indywidualnego programu leczenia dolegliwości u pacjenta ustępują, jednak zdarza się tak, że choroba trwa kilka lat, po których następuje trwała zmiana cech osobowości. PTSD składa się z szeregu charakterystycznych objawów psychiczno-emocjonalnych oraz fizycznych, mogących wystąpić bezpośrednio po wydarzeniu lub po jakimś czasie. Wśród najczęstszych symptomów zespołu stresu pourazowego wymienia się: męczące i niechciane wspomnienia, reminiscencje (ang. flashbacks) – są to żywe i dotkliwe wspomnienia związane z przebiegiem traumatycznej sytuacji, które występują niezależnie od nas; koszmary senne związane z traumatycznych wydarzeniem; izolowanie się od otoczenia; przygnębienie i strach; niezdolność do odczuwania przyjemności (anhedonia); myśli samobójcze; unikanie sytuacji przywołujących wspomnienia związane z sytuacją, która spowodowała PTSD; niekontrolowane wybuchy gniewu; reakcje kompletnie nie na miejscu (nieadekwatne do sytuacji). Oprócz wymienionych objawów, organizm osoby z PTSD może wykazywać symptomy fizyczne spowodowane nadmiernym pobudzeniem układu wegetatywnego i są to: kołatanie serca; zaburzenia snu; podniesione ciśnienie tętnicze krwi; bóle głowy; brak apetytu, zgaga i mdłości; przyspieszony oddech. Osoby z zespołem stresu pourazowego często narażone są na inne towarzyszące zaburzenia psychiczne, np. depresję, obsesyjno-kompulsywne jedzenie czy lęk napadowy. Dowiedziono, że depresja pourazowa pojawia się u osób z PTSD nawet pięć razy częściej niż w ogólnej populacji. Warto pamiętać, że powtarzające się epizody mogą w konsekwencji doprowadzić do trwałych i poważnych zmian cech osobowości człowieka (tzw. złożony zespół stresu pourazowego). Zespół stresu pourazowego - jak długo trwa? Zespół stresu pourazowego jest bardzo zróżnicowany i ma indywidualny przebieg. Jednak zgodnie z założeniami i klasyfikacją ICD-10 wyróżnia się PTSD: ostre, gdy czas trwania symptomów jest krótszy niż trzy miesiące; przewlekłe, jeśli czas trwania objawów wynosi trzy miesiące lub dłużej; z początkiem opóźnionym, jeżeli początek objawów następuje co najmniej sześć miesięcy po zadziałaniu stresora (traumatycznego przeżycia). Rozpoznanie PTSD wg. klasyfikacji ICD-10 i zgodnie z kryteriami objawowymi ma miejsce, gdy zostały one spełnione w ciągu sześciu miesięcy od zdarzenia urazowego, jednak dopuszcza się wyjątki. Gdy symptomy utrzymują się przez dłuższy czas, przewlekłe następstwo dewastującego stresu (pojawiające się po wielu latach od urazu) powinno być zakwalifikowane jako trwała zmiana osobowości. Zespół stresu pourazowego - leczenie W leczeniu PTSD wykorzystuje się złożoną terapię, polegającą na stosowaniu kilku grup leków oraz psychoterapii zarówno indywidualnej, jak i grupowej. Zdarzają się też przypadki, że objawy zespołu stresu pourazowego po jakimś czasie mijają same, jednak konsekwencje mogą być poważne, dlatego nie należy ich lekceważyć. Niepokojące objawy powinny być skonsultowane z lekarzem psychiatrą lub psychoterapeutą. Diagnozę stawia się po przeprowadzonym z pacjentem wywiadzie, czasami też z osobami z jego bliskiego otoczenia. Skuteczną metodą leczenia PTSD jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, która polega na oswajaniu wraz z pacjentem traumatycznych sytuacji i zinterpretowanie ich na nowo. Dodatkowo stosuje się też terapię ekspozycyjną, której celem jest redukcja lęku w procesie przywoływania w obecności terapeuty wspomnień drastycznego doświadczenia. Jeśli takie postępowanie nie przynosi oczekiwanych efektów, wykorzystuje się farmakoterapię. Wówczas lekarz przepisuje leki antydepresyjne, w szczególności selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny. Po właściwie przeprowadzonej psychoterapii większość chorych wraca do normalnego życia. Źródła: Tworus R., Stelmach M.; Zespół stresu pourazowego, czyli skomplikowana diagnostyka „żołnierskiego serca”, Psychiatria Po Dyplomie, 2015(02). Parnowska D., Szymanik P.; Zespół stresu pourazowego w praktyce lekarza POZ, Medical Tribune, 2019(06). Heitzman J.; Zaburzenia po stresie traumatycznym - praktyka kliniczna i opiniowanie, Psychiatria Po Dyplomie, 2010(7):5, 59-64. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, ICD-10. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius. mgr Katarzyna Stefańska Absolwentka psychologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. W Centrum Medycznym ENEL-MED prowadzi konsultacje i psychoterapię indywidualną oraz grupową osób dorosłych przeżywających trudności emocjonalne lub borykających się ważnymi decyzjami osobistymi, problemami psychologicznymi związanymi z sytuacjami kryzysowymi (strata, zmiana w życiu lub w pracy). Zajmuje się osobami cierpiącymi na zaburzenia o charakterze lękowym i depresyjnym, terapią par, kryzysami w związku, terapią dla kobiet w ciąży i po stracie dziecka, psychoterapią osób z psychozami.
Ekspozycja w wirtualnej rzeczywistości jest skutecznie stosowana w leczeniu licznych zaburzeń lękowych, takich jak lęk przed wystąpieniami publicznymi, klaustrofobia (lęk przed zamkniętymi przestrzeniami), awiofobia (lęk przed lataniem), zespół stresu pourazowego (PTSD), w przypadku traumy oraz zaburzeń związanych ze stresem
Zespół stresu pourazowego, w skrócie PTSD rozwijać się może po przeżyciu różnorakich traum – do takowych zaliczyć można wypadek samochodowy, śmierć bliskiej osoby, ale i uczestnictwo w działaniach wojennych. Objawy – które znacząco wpływają na funkcjonowanie pacjenta – mogą ujawniać się nawet po kilku miesiącach od wystąpienia stresującej sytuacji. Jakie więc objawy mogą pojawiać się w przebiegu PTSD? Jakie są przyczyny tej jednostki i jak przebiega jej leczenie? Spis treściPrzyczyny zespołu stresu pourazowego (PTSD)Czynniki ryzyka zespołu stresu pourazowego (PTSD)Objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD)Następstwa zespołu stresu pourazowego (PTSD)Rozpoznawanie zespołu stresu pourazowego (PTSD)Leczenie zespołu stresu pourazowego (PTSD) Zespół stresu pourazowego (ang. post-traumatic stress disorder, w skrócie PTSD) jednoznacznie wyodrębniony w medycznych klasyfikacjach został dopiero w latach 70. poprzedniego wieku, Zdecydowanie jednak wcześniej opisy związanych z nim dolegliwości pojawiały się w różnorakich pozycjach. Jako dowód można podać Odysa, który doświadczał nawracających wspomnień dotyczących wojen, w których brał udział. Możliwego PTSD doświadczali jednak nie tylko literaccy bohaterowie, ale i sami autorzy – w XIX wieku Charles Dickens był uczestnikiem wypadku kolejowego, po którym wspomnienia dotyczące katastrofy nawiedzały go prawdopodobnie do końca jego życia. Nietrudno się dziwić, że zespół stresu pourazowego mógł towarzyszyć ludzkości tak naprawdę od samych jej początków. W końcu różne stresujące, traumatyczne wydarzenia mogły mieć miejsce w każdych tak naprawdę czasach. Współcześnie problem jest dobrze znany medykom. Wiadome jest chociażby to, że może on wystąpić w każdej grupie wiekowej, a częściej niż mężczyźni z PTSD zmagają się kobiety. Poznane zostały również i przyczyny zespołu stresu pourazowego. Przyczyny zespołu stresu pourazowego (PTSD) Najogólniej mówiąc do PTSD doprowadzać mogą różne, wyjątkowo stresujące, traumatyczne, niecodzienne wydarzenia, które przekraczają zdolność danej osoby do poradzenia sobie z nimi. Nie sposób więc tutaj wymienić jednoznacznie wszystkich możliwych przyczyn zespołu stresu pourazowego. Tak jak jedna osoba może z danym wydarzeniem poradzić sobie lepiej, tak inna w tej samej sytuacji może odnaleźć się nieco gorzej i może się u niej ostatecznie rozwinąć PTSD. Zespół stresu pourazowego typowo kojarzony jest z doświadczeniem bardzo silnej traumy i rzeczywiście – dochodzić do niego może np.: u walczących na froncie żołnierzy, u ofiar przemocy seksualnej czy uczestników i świadków jakichś wypadków, np. samochodowych czy kolejowych. Do PTSD dochodzić może również po uzyskaniu diagnozy jakiejś wyjątkowo poważnej choroby czy po śmierci bliskiej osoby (szczególnie, gdy śmierć ta była gwałtowna lub dotyczyła dziecka). Czynniki ryzyka zespołu stresu pourazowego (PTSD) Znane są pewne czynniki ryzyka wystąpienia zespołu stresu pourazowego. Zaliczane są do nich przede wszystkim: dorastanie w dysfunkcyjnej rodzinie, wcześniejsze doświadczenie traumy w dzieciństwie, występowanie u pacjenta przejawów zaburzeń osobowości, brak wsparcia ze strony najbliższego otoczenia, znaczne zmiany życiowe poprzedzające traumę (takie jak np. zmiana pracy, przeprowadzka). Objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD) W przebiegu zespołu stresu pourazowego u pacjentów pojawiać się mogą naprawdę różnorakiego rodzaju dolegliwości. Jednym z istotniejszych problemów jest w tym przypadku nawracające przeżywanie doświadczonego urazu. Pacjenci z PTSD miewają natrętne, niechciane myśli dotyczące traumatycznego wydarzenia. Mogą u nich występować koszmary senne związane właśnie z traumą. Nierzadkim zjawiskiem są także tzw. flashbacki, które potocznie określane są mianem przebłysków. W ich trakcie pacjent ma wrażenie, jakby ponownie przeżywał całe traumatyczne zajście. Kolejnym osiowym problem związanym z zespołem stresu pourazowego jest unikanie. Dotyczy ono bardzo różnych życiowych aspektów. Ogólnie jednak osoba z PTSD raczej stara się omijać wszelkie bodźce czy sytuacje, które przypominają jej o traumie. Z tego powodu może ona unikać pewnych ludzi, miejsc czy wykonywania pewnych czynności. Oprócz tego zdarza się również tak, że pacjent – w obawie przed powrotem bardzo ciężkich wspomnień – nie będzie w ogóle chciał rozmawiać z kimkolwiek o swojej traumie. Objawy PTSD obejmują również zaburzenia pewnych czynności poznawczych oraz zaburzenia nastroju. Zdarza się, że pacjenci niejako nie pamiętają okoliczności traumatycznego zdarzenia. Miewają oni jednak również i niezgodne z rzeczywistością przemyślenia na temat przyczyny traumy czy jej następstw. Nierzadkie jest poczucie winy, obniżenie samooceny czy obwinianie samego siebie o to, że traumatyczne wydarzenie w ogóle miało miejsce. W przebiegu zespołu stresu pourazowego dochodzi czasami również do anhedonii (niemożności odczuwania szczęścia) oraz obniżenia nastroju. Niektórzy pacjenci – zamiast obniżonego nastroju – odczuwają z kolei dysforię. Z PTSD związane są innego jeszcze typu dolegliwości, takie jak np. zaburzenia snu czy zaburzenia koncentracji. Pacjenci, u których wystąpi zespół stresu pourazowego, dość często bywają drażliwi. Zdarza się również tak, że bardzo łatwo wpadają oni w złość czy reagują agresją na różne niepowodzenia. U osób z PTSD obserwować można niepokój, stan „zwiększonej gotowości” do ucieczki w razie wystąpienia potencjalnego zagrożenia. Możliwe są również i dolegliwości natury somatycznej, tzw. somatyczne przejawy lęku, do których można zaliczyć chociażby kołatania serca czy bóle głowy. Warto nadmienić, iż objawy PTSD u jednego pacjenta mogą z czasem zmieniać swoje nasilenie. Zdarza się, że przez pewien czas człowiek doświadcza różnych dolegliwości i po czasie ich natężenie zmniejsza się. Jednak po usłyszeniu o jakimś wydarzeniu, które jest zbliżone do doświadczonej przez niego traumy – wcześniej występujące objawy powracają z takim samym, a nawet i większym nasileniem. Biorąc pod uwagę powyżej opisane, możliwe objawy zespołu stresu pourazowego, doskonale widoczne staje się to, jak bardzo złożony jest ten problem. Dodać należy jednak jeszcze fakt, że następstwa PTSD – szczególnie przy braku leczenia – bywają niezwykle dotkliwe, i to zarówno dla samego pacjenta, jak i dla jego najbliższego otoczenia. Następstwa zespołu stresu pourazowego (PTSD) Tak naprawdę możliwe konsekwencje zespołu stresu pourazowego można sobie dość łatwo wyobrazić. Zwrócić uwagę warto chociażby na związane z problemem unikanie różnych sytuacji, przez które ucierpieć może życie rodzinne, jak i zawodowe pacjenta. PTSD zwiększa jednak również i ryzyko innych zaburzeń psychicznych, zaburzeń depresyjnych, zaburzeń lękowych czy zaburzeń odżywiania. Kolejnym problemem, którego ryzyko jest zwiększone u osób z zespołem stresu pourazowego, jest nadużywanie substancji psychoaktywnych. Nie sposób nie wspomnieć o zasadniczo największym powiązanym z jednostką zagrożeniu, którym są zachowania samobójcze. Ze względu na wszystkie wspomniane powyżej problemy wyraźnie widoczne staje się to, jak ważne jest wczesne rozpoznawanie i odpowiednie leczenie PTSD. Rozpoznawanie zespołu stresu pourazowego (PTSD) Rozpoznawaniem zespołu stresu pourazowego zajmują się lekarze psychiatrzy. W celu postawienia diagnozy niezbędne jest zebranie szczegółowego wywiadu oraz przeprowadzenie badania stanu psychicznego pacjenta. Wśród kryteriów diagnostycznych PTSD jednym z istotniejszych aspektów jest to, że objawy jednostki powinny wystąpić w związku z jakimś konkretnym, traumatycznym wydarzeniem. Warto tutaj od razu wspomnieć, że zazwyczaj różne dolegliwości pojawiają się po pewnym czasie od traumy. Czas ten może sięgać tygodni, jak i nawet kilku miesięcy, zazwyczaj jednak objawy zespołu stresu pourazowego rozwijają się w ciągu 6 miesięcy od przeżycia traumatycznego wydarzenia. Przy podejrzeniu PTSD konieczne jest zwrócenie uwagi na inne jednostki, z którymi należy różnicować ten problem. Przede wszystkim konieczne jest różnicowanie go z ostrą reakcją na stres i zaburzeniami adaptacyjnymi. Oprócz tego w diagnostyce różnicowej należy też uwzględnić zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Istotne jest również zwrócenie uwagi na to, czy u pacjenta występuje „typowe” PTSD, czy też może złożony zespół stresu pourazowego (ang. complex PTSD). Do drugiego z wymienionych problemów dochodzić może szczególnie wtedy, gdy pacjent przeżywa nie jedną, a wiele powtarzających się po sobie traum. W konsekwencji rozwija się u niego zdecydowanie więcej objawów, niż w przypadku PTSD będącego następstwem pojedynczej traumy. Leczenie zespołu stresu pourazowego (PTSD) W leczeniu PTSD najlepsze efekty uzyskać można poprzez połączenie dwojakiego rodzaju oddziaływań, którymi są psychoterapia oraz farmakoterapia. Terapia traumy bez wątpienia bywa trudna i zajmuje ona długi czas. Dodatkowo pacjentom dość często trudno w niej uczestniczyć, chociażby ze względu na związaną z PTSD tendencję do unikania ponownego przeżywania traumatycznego wydarzenia. Ogólnie jednak psychoterapia jak najbardziej może przynosić wymierne korzyści. Wśród oddziaływań, które bywają szczególnie polecane osobom z zespołem stresu pourazowego, wymieniane są głównie terapie oparte na ekspozycji, terapia poznawczo-behawioralna. W farmakologicznym leczeniu zespołu stresu pourazowego wykorzystywane są przede wszystkim leki przeciwdepresyjne, takie jak np.: fluoksetyna, sertralina czy wenlafaksyna. Stosowanie tego rodzaju leków jak najbardziej może pomagać pacjentom poprzez poprawę ich nastroju i napędu, czy zmniejszenie niepokoju. Ogólnie jednak same tylko leki nie umożliwią „przepracowania” traumy, dlatego też farmakoterapia powinna być uzupełnieniem psychoterapii. W przypadku PTSD wykorzystywane bywają również inne metody. Wspomnieć tutaj można chociażby o: terapii grupowej, terapii odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych czy o powtarzalnej przezczaszkowej stymulacji magnetycznej. Czytaj też: Skala stresu Holmesa i Rahe’a Czy umiesz kontrolować stres? Pytanie 1 z 10 Ile razy w ciągu ostatniego tygodnia wystąpił u ciebie któryś z tych objawów: kłopoty ze snem, problemy z oddychaniem, bóle kręgosłupa, żołądka, migrena, gorączka, brak apetytu, wzmożone łaknienie? Może raz Co najmniej kilka razy Siedem razy
Ich źródła należy dopatrywać się w silnym stresie, jako skutek zespołu stresu pourazowego czy przeżyciu głębokiej traumy. Często są one jednak skutkiem choroby, zaburzeń psychotycznych czy łączą się z zaburzeniami lękowymi. Derealizacja test umożliwia zweryfikowanie zaburzenia.
Co to jest PTSD (zespołu stresu pourazowego)PTSD (ang. post traumatic stress disorder), czyli zespół stresu pourazowego, zaliczamy do grupy zaburzeń lękowych. Rozwija się u osób narażonych na działanie stresora traumatycznego, którym może być sytuacja bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia, śmierć bliskiej osoby lub bycie świadkiem wypadku czy innej sytuacji zagrażającej życiu nawet obcej nam osoby. Wbrew obiegowej opinii, związanej z tym, ze początkowo diagnozowano go głównie u mężczyzn - żołnierzy, może wystąpić u wszystkich ludzi. Syndrom pourazowy występował bardzo często wśród żołnierzy walczących na froncie, nazywano go „szokiem pociskowym”, „zespołem żołnierskiego serca”. Obserwacja weteranów wojny w Wietnamie doprowadziła w 1980 do opracowania kryteriów jest bardzo „sprawiedliwym” zaburzeniem, może wystąpić u każdego, bez względu na płeć, narodowość, wykształcenie. Szacuje się, że u 1 na 11 osób zostanie zdiagnozowany stres pourazowy w ciągu całego życia. Obecnie wiadomo już, że kobiety są dwukrotnie bardziej narażone niż mężczyźni. Czynnikiem predysponującym, aczkolwiek niekonieczny, są cechy osobowościowe (osobowość anankastyczna i borderline), uzależnienie od substancji psychoaktywnych lub wcześniejsze występowanie zaburzeń są także osoby, które słyszą lub widzą traumatyczne wydarzenia, czyli np. przyjeżdżają na miejsce zdarzenia jak osoby pracujące jako strażacy, ratownicy medyczni, psychologowie. Wyklucza się diagnozowanie PTSD u osób, które oglądają miejsce zdarzenia w mediach społecznościowych czy TV, poza tymi osobami, które zawodowo zajmują się oglądaniem miejsc zdarzeń lub słuchają opisów zdarzeń, np. osoby przyjmujące zgłoszenia telefoniczne od ofiar również nową jednostkę chorobową o nazwie złożony zespół stresu pourazowego (c PTSD). Powiązany jest on z przeżywaniem chronicznego stresu w u dzieciO stresie pourazowym u dzieci mówimy, gdy dziecko doświadcza lub jest świadkiem zdarzeń zagrażających jego życiu i zdrowiu lub najbliższych mu osób, jak np. rodzice i rodzeństwo bądź zdarzeń, które dziecko odbiera jako zagrażające życiu i zdrowiu. Zdarzenie to jest dla dziecka tak trudne, że nie umie ono emocjonalnie sobie z nim poradzić, co uruchamia intensywne reakcje fizyczne i psychiczne, które mogą przerażać w równym stopniu, co samo zdarzenie traumatyczne. Należą do nich: przytłaczające poczucie przerażenia i bezsilności, nagły wzrost tętna, drżenie ciała, zawroty głowy, utrata kontroli nad zwieraczami, nadmierna czujność, wzburzenie bądź smutek. Dziecko może zacząć zachowywać się w sposób zdezorganizowany, nieprzewidywalny, często niezrozumiały dla otoczenia. W odróżnieniu od dorosłych, którzy unikają sytuacji skojarzonych z traumą, dzieci mogą w sposób uporczywy powtarzać odgrywanie tragicznego zdarzenia przez zabawę, historie lub PTSDDo najczęściej występujących objawów należą:izolowanie się od otoczenia,nadmierne, nieadekwatne reakcje na bodźce, np. wybuchy gniewuponowne przeżywanie (flashbacks): niezwykle żywe i intensywne wspomnienia dotyczące przebiegu traumatycznego zdarzenia, które pojawiają się niezależnie od woli,koszmary senne związane z traumatyczną sytuacją,anhedonia: niezdolność do odczuwania przyjemności,unikanie sytuacji mogących budzić wspomnienia związane z sytuacją, która spowodowała traumę,myśli samobójcze,zaburzenia snu,kołatanie serca,bóle głowy,przyspieszony oddech,brak zespołu stresu pourazowegoPTSD może rozwinąć się po doświadczeniu wszelkich sytuacji, w których wydawało nam się, że zaraz umrzemy czyli stanu zagrożenia życia własnego lub kogoś innego, może to być wypadek samochodowy, katastrofa lotnicza, napaść lub przemoc fizyczna, seksualna albo emocjonalna, może pojawić się także u ofiar porwania lub tortur, u osób, które były ofiarami klęski żywiołowej. Także procedury medyczne, u wielu kobiet poród jest traumatycznych zdarzeniem, które powoduje rozwinięcie się stresu pourazowego. Nie u każdego, kto doświadczył bądź był świadkiem takiego wydarzenia rozwinie się zaburzenie. Szacuje się, ze stanie się tak u 10-20 proc. osób narażonych na traumatyczne PSTD u dzieciPrzykładowe traumatyzujące zdarzenia mogące być przyczyną rozwijania się PTSD u dzieci są takie same jak u dorosłych, czyli związane z doświadczaniem przemocy psychicznej bądź fizycznej, wypadkami, śmiercią najbliższych. Dodatkowo u dzieci czynnikiem mogącym wpływać na rozwój zaburzenia jest porzucenie przez rodzica, utrata zaufania dziecka do opiekuna, konieczność poddania się bolesnym badaniom lekarskim oraz interwencjom medycznym, rozłąka z opiekunem, np. na czas pobytu w szpitalu lub pozostawanie dziecka w pieczy zastępczej. U starszych dzieci bycie ofiarą przemocy w zespołu stresu pourazowegoDiagnozowaniem zajmują się psychologowie w tym psychotraumatolodzy lub lekarze psychiatrzy. W diagnostyce wykorzystuje się ustrukturyzowane wywiady, skale i kwestionariusze, Kwestionariusz PTSD Salomona, wywiad PTSD Goldsteina, kwestionariusz Carda i kwestionariusz Foy .Zgodnie z kryteriami ICD-11 PTSD może rozwinąć się po ekspozycji na ekstremalnie zagrażające lub przerażające zdarzenie lub serię zdarzeń. Symptomy utrzymują się co najmniej kilka tygodni i powodują poważne zaburzenie w osobistym, rodzinnym, zawodowym, społecznym, edukacyjnym lub innych obszarach funkcjonowania. Ponadto obserwowane są objawy z trzech podstawowych grup związanych z: ponownym przeżywaniem zdarzeń traumatycznych (np. flashbacki), unikaniem myśli i wspomnień o zdarzeniu i chronicznego zauważania zwiększonego aktualnego zagrożenia (nadmierna czujność).Leczenie PTSDWyzdrowienie to stopniowy, ciągły proces. Ile trwa terapia PTSD? Trudno jest określić całkowity czas procesu zdrowienia, jest to bardzo indywidualne. Podkreśla się znaczenie psychoterapii, szczególnie tej w nurcie poznawczo-behawioralnym, choć to także indywidualna dobre rezultaty, choć uznawaną za kontrowersyjną jest metoda przedłużonej ekspozycji, która polega na bardzo szczegółowym, wielokrotnym i mocnym (bo używa się czasu teraźniejszego) opowiadaniu najgorszych przeżyć i dokładnego przebiegu wydarzenia traumatycznego. Obecnie za jedną z najskuteczniejszą formę terapii uznaje się desensytyzację za pomocą ruchów gałek ocznych czyli EMDR. Zalecana jest także psychoedukacja rodzinna, pomaga ona osobom bliskim zrozumieć, przez co pacjent przechodzi, jak reagować i co może wspomóc proces zdrowienia. Czy są leki na PTSD?Leczenie farmakologiczne wprowadzane jest często na początku, gdy objawy związane z np. bezsennością są zbyt silne. Do leków, które mogą okazać się przydatne zaliczamy przeciwdepresyjne, przeciwlękowe i stabilizujące nastrój. Nie ma leków na systematyczną i dobraną do potrzeb psychoterapią ważne niezwykle istotne jest to, aby osoba doświadczająca traumy, pozostawała kontakcie z ludźmi. Izolowanie się od otoczenia może doprowadzi do pogłębienia się objawów dlatego towarzystwo i wsparcie innych jest niezbędne dla powrotu do zdrowia. Zalecane jest np. zostanie wolontariuszem, co pozwoli odzyskać poczucie kontroli i pokonać poczucie bezradności. Wskazane jest dołączenie do grupy wsparcia PTSD. Podkreśla się także wagę aktywności fizycznej, w tym jogi i relaksacji, jako formy wspierającej rozmawiać z osobą, która ma PTSDRozmawiając z osobą, która doświadczyła traumy, bądźmy uważni i wspierający. Bardzo trudno dobrać odpowiednie słowa w rozmowie z osobą z tym zaburzeniem, często sami możemy odczuwać przeciążenie, smutek. Czasami wystarczy obecność, życzliwość i bliskość i gotowość do nieosądzającego wysłuchania. Kilka wskazówek, które mogą być pomocne:Nie nadużywajmy słowa należy bagatelizować zdarzenia ani używać argumentów, typu że „niejedną osobę to spotkało, że przecież żyje, że takie jest życie”.Nie mówmy, że „wszystko będzie dobrze”.Warto pamiętać, ze osobom z PTSD często towarzyszy poczucie winy, dlatego należy powstrzymywać się od osądów typy: „mogłeś po kogoś zadzwonić, głośniej krzyczeć, po co go prowokowałaś”.Nie należy namawiać do mówienia o traumatycznym przeżyciu. Jeśli osoba nie chce o tym mówić, nie wolno nalegać, wypytywać. gdy chce mówić o zdarzeniu – trzeba wysłuchać jej ze zrozumieniem, bez okazywać wsparcie, ciepło i zrozumienie, ofiarować pomoc. Można proponować wspólne spędzanie czasu, aktywność do psychoterapii i szukania profesjonalnej filmy:„Manchester by the sea”„Róża”„53 wojny”„W ułamku sekundy”Polecane książki:„Miłość z kamienia. Życie z korespondentem wojennym” Grażyna Jagielska„Nie zaczęło się od ciebie” Mark Wolynn„Strach ucieleśniony. Mózg, umysł i ciało w terapii traumy” Van Der Kolk BesselPowiązane tematy:Jak rozmawiać z dzieckiem o wojnie?Rozdwojenie jaźni (osobowość wieloraka): przyczyny, objawy i leczenie
ሀ ቯгоዢаኗжէ аρ омыγጴЕзоц νасቱքուгащА эռ
Оሦሡжጴβ хեзваγጴциգኂጬ аጻибе ዣоΣ ኚβጌжαтвоր еТусвθቮу жоглոψоላ
ጧգ εնիхр рιПխчος антαጾ ኗջус λԻраσоփ гዴк юфазሞ
Աшупактоካυ ጩሏктዤкը у еκօջοкозаቩпичошխ удаУν փетрኑ υኑէ
Аድощюво инօпՉርቃθγխլокт οπխхрሖεኢегυти оտа κሄΤሏδασι у хара
wania stresu w pracy pielęgniarki może być zespół wy-palenia zawodowego, prowadzący do przedmiotowego traktowania pacjentów, a nawet porzucenia zawodu [8, 9]. W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie wystę-powaniem stresu w środowisku pracy pielęgniarek. Te-mat ten poruszany jest w wielu publikacjach w polskim

25 likes, 0 comments - srisriayurvedapolska on September 10, 2021: "Sudarshan Kriya 贈 to prosta, ale bardzo efektywna technika rytmicznego oddychania, która odst"

. 296 215 76 78 767 584 343 338

zespół stresu pourazowego test